هوش مصنوعی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

برخلاف تصور بیش‌تر افراد که گمان می‌کنند هوش مصنوعی همان ربات است، باید بگوییم که هوش مصنوعی توانایی استفاده از کامپیوتر و شبیه‌سازی هوش انسانی است. در واقع هوش مصنوعی به ماشین‌ها اجازه می‌دهد که توانایی‌های ذهنی انسان را شبیه سازی کند به بیان ساده‌تر سیستم‌هایی که دارای هوش مصنوعی هستند دارای قدرت تفکر نیستند اما می‌تواند مانند انسان یاد بگیرد و مطالب را در حافظه‌ی خود ذخیره کند و پس از یکبار یادگرفتن، در موقعیت‌های مشابه بهترین عملکرد را انتخاب کند و انجام دهد؛ مانند تبدیل گفتار به نوشتار

هوش مصنوعی چیست؟

عبارت هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) که به صورت «آرتیفیشال اینتلیجنس» تلفط می‌شود، برگرفته از ترکیب دو عبارت Artificial یعنی مصنوعی و ساخته دست انسان و Intelligence  یعنی توانایی آموختن و هوش بوجود آمده است. فناوری هوش مصنوعی اشکال مختلفی دارد که گاهی به عنوان هوش مصنوعی محدود یا هوش مصنوعی تخصصی شناخته می‌شود. هوش مصنوعی ضعیف، در یک زمینه محدود عمل می‌کند که برای یک مشکل تعریف شده.

آن‌ها رفته رفته یاد می‌گیرند که چگونه این کار را با پردازش مقادیر انبوه داده انجام دهند و در بسیاری از موارد، انسان‌ها بر فرآیند یادگیری هوش مصنوعی نظارت می‌کنند و تصمیمات خوب را تقویت می‌کنند و از تصمیم‌های بد جلوگیری می‌کنند. اما برخی از سیستم‌های هوش مصنوعی برای یادگیری بدون نظارت طراحی شده‌اند. به عنوان مثال، با انجام یک بازی ویدیویی که در نهایت با کشف راه‌های برنده شدن، در دفعات بعدی بدون نظارت و با تجربه قبلی آن کار را بدون اشتباه انجام می‌دهند.

کاربردهای هوش مصنوعی

مثال‌های زیر وسعت کاربردهای بالقوه هوش مصنوعی را نشان می‌دهد:

اپلیکیشن نقشه‌های گوگل:

Google Maps از داده‌های موقعیت مکانی تلفن‌های هوشمند و هم‌چنین داده‌های گزارش‌شده توسط کاربر که در مورد مواردی مانند تصادفات رانندگی و یا ترافیک‌های سنگین و ارزیابی سریع‌ترین مسیر استفاده می‌کند.

فیلترهای اسنپ چت:

این فیلترها که با استفاده از الگوریتم‌های ML (ماشین لرنینگ) برای تمایز بین سوژه تصویر و پس زمینه، ردیابی حرکات صورت و تنظیم تصویر روی صفحه، بر اساس آنچه کاربر انجام می‌دهد، استفاده می‌کنند.

و یا نمونه‌های هوشمندتر آن مانند حسگرها و گجت‌های هوشمند مورد استفاده در حوزه تکنولوژی و صنعت مراقبت‌های پزشکی هستند که از یادگیری عمیق برای ارزیابی وضعیت سلامتی بیمار، از جمله سطح قند خون، فشار خون و ضربان قلب آن‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها هم‌چنین می‌توانند الگوهایی را از اطلاعات قبلی پزشکی بیمار استخراج کنند و از آن برای پیش‌بینی شرایط سلامتی آینده استفاده کنند.

ChatGPT

ChatGPT یک چت بات هوش مصنوعی است که قادر به تولید محتوای نوشتاری در قالب‌های مختلف، از مقاله تا کد نویسی و پاسخ به سوالات ساده است. ChatGPT که در نوامبر 2022 توسط OpenAI راه اندازی شد، از یک مدل زبان پشتیبانی می‌کند و به آن اجازه می‌دهد از نزدیک نوشته‌های انسان را تقلید کند. ChatGPT همچنین به عنوان یک برنامه تلفن همراه برای دستگاه‌های iOS در ماه مه 2023 و برای دستگاه‌های Android در ماه جولای 2023 در دسترس قرار گرفت.

درنهایت نمونه‌های قوی‌تر آن مانند برنامه کامپیوتری MuZero که توسط DeepMind ایجاد شده است و می‌توان گفت یک پیشرو امیدوار کننده برای دستیابی به هوش واقعی است. این برنامه توانسته است بر بازی‌هایی که حتی به آن‌ها آموزش داده نشده است، از جمله شطرنج و مجموعه کاملی از بازی‌های آتاری، میلیون‌ها بار بازی کند.

بر اساس نوع و پیچیدگی وظایفی که یک سیستم قادر به انجام آن است، هوش مصنوعی را می‌توان به چهار دسته تقسیم کرد که عبارتند از:

• ماشین‌های راکتیو
• حافظه محدود
• نظریه ذهن
• خودآگاهی

ماشین‌های واکنشی

یک ماشین واکنش‌گرا از ابتدایی‌ترین اصول هوش مصنوعی پیروی می‌کند و همانطور که از نامش پیداست، فقط قادر است از هوش خود برای درک و واکنش به دنیای مقابل خود استفاده کند. یک ماشین واکنشی نمی‌تواند یک حافظه را ذخیره کند و در نتیجه نمی‌تواند به تجربیات گذشته برای اطلاع رسانی تصمیم گیری در زمان واقعی تکیه کند.

درک جهان به طور مستقیم به این معنی است که ماشین‌های واکنشی برای انجام تنها تعداد محدودی از وظایف تخصصی طراحی شده‌اند. محدود کردن وظایف مزایای خود را دارد؛ این نوع هوش مصنوعی قابل اعتمادتر خواهد بود و امور را با دقت بیش‌تری انجام می‌دهد.

نمونه‌های ماشین واکنشی:

Deep Blue توسط IBM در دهه 1990 به عنوان یک ابر رایانه شطرنج طراحی شد و استاد بزرگ بین المللی گری کاسپاروف را در یک بازی شکست داد. دیپ بلو فقط می‌توانست مهره‌های روی صفحه شطرنج را شناسایی کند و بداند که هر کدام بر اساس قوانین شطرنج چگونه حرکت می‌کنند، موقعیت فعلی هر مهره را تصدیق کرده و منطقی‌ترین حرکت را در آن لحظه تعیین کنند. کامپیوتر حرکات بالقوه آتی حریف خود را دنبال نمی‌کرد یا سعی نمی‌کرد مهره‌های خود را در موقعیت بهتری قرار دهد. هر چرخشی به عنوان واقعیت خود، جدا از هر حرکت دیگری که از قبل انجام شده بود، تلقی می‌شد.

ابر رایانه AlphaGo گوگل نیز پس از آن ساخته شد که آن‌هم قادر به ارزیابی حرکات آینده نبود، اما چون شبکه‌های عصبی داشت، نسبت به Deep Blue برتری داشته و امکان یک بازی پیچیده‌تر رابه همراه داشته است. AlphaGo همچنین با شکست دادن قهرمان Go Lee Sedol در سال 2016 بر رقبای کلاس جهانی نیز برتری داشت.

نظریه ذهن

این مفهوم بر اساس پیش‌فرض روان‌شناختی درک این موضوع است که موجودات زنده دیگر افکار و احساساتی دارند که بر رفتار فرد تأثیر می‌گذارند. از نظر ماشین‌های هوش مصنوعی، این بدان معناست که هوش مصنوعی می‌تواند احساس انسان‌ها، حیوانات و سایر ماشین‌ها را درک کند و از طریق خود تأملی و تصمیم‌گیری تصمیم بگیرد و سپس از این اطلاعات برای تصمیم‌گیری خود استفاده کند. اساساً، ماشین‌ها باید بتوانند مفهوم «ذهن»، نوسانات احساسات در تصمیم‌گیری و مجموعه‌ای از مفاهیم روان‌شناختی دیگر را در زمان واقعی درک و پردازش کنند و یک رابطه دو طرفه بین افراد و هوش مصنوعی ایجاد کنند.

خودآگاهی

هنگامی که نظریه ذهن می‌تواند ایجاد شود، در آینده‌ای نزدیک به هوش مصنوعی، گام نهایی برای خودآگاهی هوش مصنوعی خواهد بود. این نوع هوش مصنوعی دارای آگاهی در سطح انسانی است و وجود خود در جهان و همچنین حضور و وضعیت عاطفی دیگران را درک می‌کند. این می‌تواند بفهمد که دیگران ممکن است به چه چیزهایی نیاز داشته باشند نه فقط بر اساس آنچه با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند بلکه بر اساس نحوه ارتباط آن‌ها. خودآگاهی در هوش مصنوعی هم به محققان انسانی متکی است که مقدمات هوشیاری را درک کنند و سپس یاد بگیرند که چگونه آن را تکرار کنند تا بتوان آن را در ماشین‌ها ساخت.

کلام آخر در ارتباط با هوش مصنوعی

با اینکه هوش مصنوعی یک موهبت برای بهبود بهره‌وری و کارایی است و در عین حال خطای انسانی را کاهش می‌دهد، اما برخی از معایب نیز وجود دارد؛ مانند هزینه‌‎های توسعه و امکان ایجاد ماشین‌های خودکار برای جایگزینی مشاغل انسانی. با این حال، شایان ذکر است که صنعت هوش مصنوعی نیز می‌تواند شغل ایجاد کند که برخی از آن‌ها هنوز اختراع نشده‌اند. مرکز تحقیقات پیو در سال 2021 از 10260 تعداد آمریکایی در مورد نگرش آن‌ها نسبت به هوش مصنوعی نظرسنجی کرد. نتایج نشان داد 45 درصد از پاسخ‌دهندگان هیجان زده هستند و 37 درصد بیش‌تر نگران هستند تا هیجان زده. علاوه بر این، بیش از 40 درصد از پاسخ دهندگان گفتند که اتومبیل‌های بدون راننده را برای جامعه مضر می‌دانند. با این حال، ایده استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی انتشار اطلاعات نادرست در رسانه‌های اجتماعی با استقبال بیشتری روبرو شد و نزدیک به 40 درصد از افراد مورد بررسی آن را ایده خوبی دانستند.