برندها
مقالات تخصصی
انواع خرابی فلش مموری و نحوه تعمیر آن
فوریه
یکی از اتفاقات گاها بسیار ناگوار در دنیای تکنولوژی مشکلات مربوط به انواع حافظه‌ها از جمله خرابی فلش مموری هاست. برای اطلاع از امکان برطرف شدن مشکل در ابتدا باید از نوع مشکل مطلع شویم و سپس به اخذ بهترین راه حل متناسب با رفع آن اقدام نماییم.
انواع خرابی فلش مموری
عموما از مشکلات مربوط به فلش مموری با عنوان سوختن فلش، فرمت نشدن آن و از دست رفتن اطلاعات یاد می‌شود، اما هر یک از این مشکلات می‌تواند به چند مشکل مختلف تقسیم شود که حتی در بسیاری از موارد با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند.
ساختار کلی فلش مموری‌ها شامل دو قطعه اصلی (تراشه یا چیپ) است. تراشه‌ی حافظه و تراشه‌ی کنترلر که البته در برخی از فلش‌ها از بیش از یک تراشه حافظه استفاده شده است. تراشه‌ی کنترلر همانطور که از نامش پیداست، امور مربوط به خواندن و نوشتن و کنترل و تامین برق مورد نیاز قطعات را به عهده دارد. در نتیجه این تراشه نیازمند یک برنامه برای مدیریت صحیح عملکرد فلش مموری است و در صورت بروز مشکل برای این برنامه، عملکرد فلش مموری دچار اختلال شده و یا کاملا از کار خواهد افتاد. در نتیجه خرابی و مشکلات فلش مموری به مشکلات نرم افزاری و سخت افزاری تقسیم می‌شود. پس مشکلات به وجود آمده می‌تواند شامل مشکل سخت افزاری تراشه‌ی کنترلر شامل سوختن، کارکرد موقت یا ناقص یا اصطلاحا نیمسوز شدن و حتی آسیب فیزیکی در اثر اعمال اضافه ولتاژ شدید، که از طرف دستگاه میزبان (دستگاهی که فلش مموری به آن متصل شده)، باشد که در صورت اعمال اضافه ولتاژ در حد آسیب فیزیکی به تراشه، معمولا بوی سوختگی از داخل فلش مموری حس شده و حتی گاها صدای وجود قطعه‌ی کنده شده از داخل فلش با تکان دادن آن به گوش می‌رسد و یا آسیب فیزیکی در بدنه‌ی فلش یا ذوب شدگی بر روی محافظ COB نیز مشهود می‌شود؛ همچنین مشکل نرم افزاری تراشه‌ی کنترلر معمولا در صورت دسترسی به نرم افزار فریمور همان مدل چیپ استفاده شده در فلش مموری و برنامه ریزی مجدد تراشه، قابل حل است. البته لازم به ذکر است که در این صورت اطلاعات پیشین قابل بازیابی اطلاعات نبوده و فلش کاملا به حالت کارخانه بازخواهد گشت.
مشکلات نرم افزاری و سخت افزاری در مورد تراشه‌ی حافظه نیز صادق بوده و در صورت بروز مشکل نرم افزاری روش‌های مختلفی برای رفع مشکل شامل انواع ارورها و بدسکتورهای نرم افزاری یا بازیابی اطلاعات وجود داشته و در صورت بروز مشکلات سخت افزاری برای تراشه‌ی کنترلر یا بعضا حتی تراشه‌ی حافظه، با روش‌ها و ابزارهای خاصی ممکن است تمام یا بخشی از اطلاعات قابل بازیابی باشد. اما این مورد در صورت اهمیت بسیار بالای اطلاعات این امکان قابل در نظر گرفتن خواهد بود چرا که بسیار هزینه‌بر، زمانبر و نیازمند تخصص و تجهیزات گرانقیمت است که دسترسی به آن نیز گاها دشوار خواهد بود.
بررسی و رفع مشکل انواع خرابی فلش مموری
اکنون طبق توضیحات قبلی به بررسی روش رفع مشکلات و خرابی مختلف فلش مموری خواهیم پرداخت.
شناسایی نشدن و نشناختن فلش:
در صورتی که فلش شناسایی نمی‌شود، در ابتدا نیاز به یک نرم افزار جهت بررسی وضعیت چیپ آن خواهیم داشت. بدین منظور نرم افزار ChipGenius را دانلود کرده و باز می‌کنیم (این نرمافزار رایگان بوده و نیاز به پرداختی جهت دانلود ندارد). سپس فلش را به پورت USB کامپیوتر متصل می‌کنیم. در صورتی که چیپ کنترلر توسط کامپیوتر شناسایی شود، اطلاعات آن شامل شناسه‌های VID و PID، سازنده و مدل چیپ کنترلر و مدل چیپ مموری و ظرفیت آن به صورت اتوماتیک توسط نرم افزار نمایش داده خواهد شد. لازم به ذکر است که برخی تراشه‌ها در صورت بروز مشکل نرم افزاری ممکن است چند ثانیه تا حتی یک دقیقه بعد از اتصال توسط کامپیوتر شناسایی شوند. همچنین ممکن است برخی تراشه‌ها روی برخی نسخه‌های ویندوز، برخی مادربردها و حتی برخی نسخه‌های نرم افزار بایوس مادربورد شناسایی نشوند یا نسخه‌ی تراشه‌ی مورد استفاده روی فلش در دیتابیس آن نسخه از نرم افزار چیپ جنیوس وجود نداشته باشد. در نتیجه در صورت عدم شناسایی تراشه‌ی کنترلر فلش بهتر است روی پورت دیگر (مخصوصا هر دوی USB2 و USB3) امتحان کنید و در صورت نگرفتن نتیجه، روی کامپیوتر دیگری نیز بررسی شود. نهایتا در صورت عدم شناسایی تراشه، فلش به احتمال زیاد سوخته محسوب شده و در صورت عدم اتمام گارانتی و عدم وجود شرایط ابطال گارانتی اعلام شده توسط تولیدکننده یا عاملیت گارانتی، همراه با پک (بسته بندی محصول دارای هولوگرام یا برچسب و یا کارت گارانتی) به دفتر یا نمایندگی خدمات پس از فروش مراجعه نموده یا در صورت عدم دسترسی به آن، با شماره پشتیبانی موجود در وبسایت شرکت و یا درج شده بر روی برگه گارانتی محصول تماس گرفته و اقدام به ارسال کالا به مرکز خدمات پس از فروش کنید(معمولا روی فلش‌ها با توجه به اندازه کوچک پک، برچسب یا برگه گارانتی حاوی توضیحات و شماره تماس درج نشده و به یک هولوگرام لیزری با رنگ طلایی یا نقره‌ای اکتفا می‌شود که با جستجوی نام گارانتی در گوگل می‌توان به وبسایت شرکت و شماره تماس و آدرس دفاتر خدمات آن درسترسی پیدا کرد).
حال اگر اطلاعات چیپ نمایش داده شود اما درایو فلش نمایش داده نشود، جهت اطمینان از عدم حذف پارتیشن و یا گاهی اوقات صرفا حذف نام پارتیشن (Drive Letter) به Disk Management ویندوز مراجعه نموده و یا توسط یک نرم افزار مدیریت حافظه اقدام به این کار می‌کنیم. در صورت حذف نام پارتیشن می‌توان در دیسک منجمنت ویندوز روی درایو کلیک راست کرده و با انتخاب Change Drive Letter and Paths یک حرف را به درایو مد نظر اختصاص داد تا در ویندوز اکسپلورر (به اصطلاح عمومی مای کامپیوتر یا فایل منیجر) نمایش داده شود.
حذف پارتیشن در فلش مموری:
در صورت حذف شدن پارتیشن، حافظه به صورت یک درایو خام (RAW) نمایش داده می‌شود. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مشکلات برخی نرم افزارهای کامپیوتر یا وجود بدافزار، خطای نرم افزاری دستگاه میزبان (گیرنده، ضبط، اسپیکر، موبایل و …)، اشتباه کاربر مخصوصا در زمان نصب ویندوز و یا مشکلات نرم افزاری تراشه‌ی کنترلر اتفاق رخ دهد. در صورت وجود اطلاعات مهم روی فلش می‌توان از روش‌های مختلف رفع خطا توسط خود ویندوز (همانند Check Disk که از تب Tools قسمت Properties حافظه در دسترس است)، دستورات CMD (همانند دستورات CHKDSK /F /R /X که روش استفاده و موارد کارکرد هر یک به راحتی با جستجو در گوگل قابل دستیابی است) و نهایتا نرم افزارهای بازیابی اطلاعات (شامل نرم افزارهای رایگان مانند Disk Drill یا نرم افزارهای متعدد پولی که هر یک روش‌های استخراج اطلاعات و کاربردهای خاص خود را دارند) استفاده نمود. در صورت عدم دسترسی به حافظه و نتیجه نگرفتن از روش‌های مذکور و به شرط عدم مشکل سخت افزاری تراشه‌ی حافظه، استخراج اطلاعات امری بسیار دشوار و هزینه‌بر است و نیازمند مراجعه به یک مرکز تخصصی بازیابی اطلاعات دارای امکانات سخت افزاری جهت استخراج اطلاعات خواهد بود.
در صورت عدم اهمیت اطلاعات، با توجه به مشخصات مدل تراشه مورد استفاده بر روی فلش (که توسط نرم افزار ChipGenius از آن اطلاع حاصل نمودیم) نیاز به دانلود نرم افزار فریمور همان تراشه و آپدیت فریمور تراشه‌ی فلش خواهیم داشت. البته این نرم افزارها معمولا با توجه به تعدد نسخه‌ها و در برخی موارد تخصصی بودن آن‌ها توسط تولیدکنندگان منتشر نمی‌شود، اما امکان وجود برخی نسخه‌ها در وبسایت شرکت متولی خدمات پس از فروش وجود داشته و همچنین برخی تولیدکنندگان یک نرم افزار اتوماتیک جهت رفع عیب فلش مموری را در وبسایت خود منتشر می‍کنند که مراحل تشخیص تراشه و دانلود فریمور و فلش زدن تراشه‌ی کنترلر را به صورت اتوماتیک انجام می‌دهد. اما در بسیاری از موارد این نرم افزار عملکرد قابل قبولی ندارد ولی امتحان آن جهت رفع مشکل خالی از لطف نیست. همچنین بر روی برخی تراشه‌ها الزام به استفاده از پورت USB2 و یا USB3 جهت آپدیت صحیح تراشه یا استفاده از یک نسخه خاص ویندوز وجود دارد که در صورت نیاز می‌توان با پشتیبانی شرکت خدمات پس از فروش تماس حاصل نمود.
همچنین در صورتی که درایو فلش در فایل منیجر ویندوز نمایش داده شود ولی دسترسی به آن امکانپذیر نباشد و یا پیام فرمت دهد، آپدیت فریمور توسط نرم افزار مختص چیپ مورد استفاده در فلش، در صورت سلامت سخت افزار میسر خواهد بود.
نمایش ناقص اطلاعات:
در صورتی که اطلاعات فلش معیوب نمایش داده شده اما امکان فرمت یا نوشتن اطلاعات روی فلش وجود نداشته باشد یا به اصطلاح Write Protected شده باشد، می‌توان یک نسخه کپی یا ایمیج از اطلاعات روی یک حافظه‌ی دیگر (مثلا هارد کامپیوتر) تهیه نموده و سپس اقدام به آپدیت فریمور نمود. البته روش‌ها و نرم افزارهایی جهت رفع این مشکل وجود دارند که می‌توان با استفاده از دستور CMD نیز اقدام به رفع رایت پروتکشن نمود، اما در بسیاری از موارد این مشکل صرفا توسط آپدیت فریمور چیپ کنترلر قابل برطرف شدن خواهد بود.
مشکلاتی مانند سرعت پایین نوشتن یا خواندن اطلاعات، داغ شدن فلش، حذف خودبخودی اطلاعات یا خراب شدن فایل‌ها، دیر بالا آمدن فلش و پشتیبانی نشدن توسط برخی دستگاه‌ها و عدم شناسایی توسط USB2 یا USB3 نیز صورتی که مشکل سخت افزاری نباشد می‌تواند با آپدیت فریمور برطرف شود. داغ شدن فلش می‌تواند به علت اعمال ولتاژ نامناسب توسط دستگاه میزبان پیش بیاید و مشکل مربوط به نرم افزار یا سخت افزار فلش نباشد. همچنین مشکلاتی مانند به هم ریختن اطلاعات یا حذف آن می‌تواند به علت مشکلات دستگاه میزبان و یا عدم Eject فلش قبل از قطع اتصال اتفاق افتد که مخصوصا با توجه به عدم امکان آن بر روی ضبط و خاموش و روشن شدن پی در پی ماشین و گاها اعمال ولتاژ نامناسب در لحظه‌ی استارت توسط برخی ضبط‌ها غیر قابل اجتناب است.
همچنین با آپدیت فریمور در صورت وجود بدسکتور سخت افزاری بیش از تعداد قابل مدیریت توسط تراشه‌ی کنترلر، آپدیت نهایتا دچار خطا شده و دسترسی به حافظه امکانپذیر نخواهد شد (حتی اگر قبل از آپدیت دسترسی به حافظه امکان پذیر بوده است).
تغییر ظرفیت فلش:
گاهی اوقات حجم فلش بعد از آپدیت بسیار متفاوت از حجم طبیعی بوده و در این صورت نیاز به تنظیمات صحیح قسمت Bin نرم افزار فریمور و آپدیت مجدد خواهد بود که نیازمند اطلاع صحیح از تنظیمات است (البته در برخی موارد مشکل ظرفیت با تغییر تنظیمات نیز برطرف نمی‌شود). برخی چیپ‌ها نیز نیاز به دو بار فریمور زدن پشت سر هم و برخی نیاز به انتخاب گزینه‌های صحیح قبل از شروع فرآیند آپدیت فریمور خواهند بود. لازم به ذکر است در بسیاری از موارد بعد از اتمام موفقیت آمیز آپدیت فریمور و خروج از نرم افزار، فلش بعد از کمی زمان شناسایی شده و یا نیاز به یک بار جدا شدن از سیستم و وصل مجدد به سیستم جهت شناسایی خواهد داشت.
فرمت‌های مختلف فلش:
ضمنا بسیاری از دستگاه‌های میزبان (به جز کامپیوتر) امکان دارد از فایل سیستم یا به عبارتی فرمت‌های NTFS و exFat پشتیبانی نکنند و صرفا از سیستم قدیمی Fat32 پشتیبانی نمایند. این فرمت از فایل‌هایی با حجم بیش از 4 گیگابایت پشتیبانی نمی‌کند و همچنین ویندوز اجازه فرمت حافظه‌هایی با حجم بیش از 32 گیگابایت با سیستم Fat32 را نداده و بدین منظور نیاز به یک نرم افزار دیگر و یا استفاده از CMD ویندوز خواهیم داشت. بدین منظور یکی از راحتترین نرم افزارهای رایگان بدون نیاز به نصب Rufus بوده که اساسا نرم افزاری به منظور بوتیبل (Bootable) نمودن فلش برای نصب ویندوز از روی فلش مموری است. اما برای فرمت فلش می‌توان از قسمت Boot Selection گزینه‌ی Non Bootable را انتخاب کرده و از قسمت File System فرمت مورد نظر را انتخاب نموده و با برداشتن تیک Create extended label and icon files و زدن استارت فلش را فرمت نمود. لازم به ذکر است که این نرم افزار صرفا یک پارتیشن را فرمت نکرده و کل پارتیشن‌های حافظه‌ی مورد استفاده روی USB را پاک کرده و مجددا پارتیشن جدیدی می‌سازد. در نتیجه باید در استفاده از آن دقت نمود، هرچند که معمولا فلش مموری با یک پارتیشن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورت نیاز به چند پارتیشن می‌توانید از نرم افزارهای مدیریت پارتیشن، نرم افزارهای فرمت، دستورات CMD و روش‌های دیگری که به راحتی با جستجو در گوگل قابل دسترسی هستند استفاده نمایید.
نهایتا پیشنهاد می‌کنیم به صورت مرتب به تهیه کپی یا نسخه پشتیبان از اطلاعات حساس خود بر روی هارد کامپیوتر یا در صورت امکان یک حافظه‌ی تحت وب (فضای ابری مانند Google Cloud) اقدام کنید، چرا که سلامت فلش مموری شدیدا به وضعیت برق USB و وضعیت استفاده‌ی کاربر بستگی داشته و امکان بروز مشکل و عدم امکان بازیابی اطلاعات و یا تحمیل هزینه‌های گزاف جهت بازیابی وجود دارد. همچنین قبل از اتصال فلش به کامپیوتر حدالممکن از ویروسی نبودن آن اطمینان حاصل نمایید چرا که می‌تواند علاوه بر از دست دادن اطلاعات، برای دستگاه‌های میزبان دیگر نیز مشکلاتی ایجاد نماید.